Literismo

La literismo, ankaŭ konata sub la nomo hurrufiyoun, hiper-kreatismo aŭ hiper-novismo por pli bone difini ĉi tiun movadon, kiu ne reduktiĝeblas sole al litera poezio^[1], estis origine avangarda artomovado, poste plurkultura movado, naskita en 1945 kun la alveno en Francio de ĝia fondinto Isidore Isou Goldstein. Ĝi rigardas sin la heredinto de Dada kaj de la superrealismo^[2]. Ĝi asertis uzi esprimformon bazitan sur "la detruo de la parolo profite al la litero", kaj sian konfidon pri la revolucia potencialo de la junularo.

En la literisma movado, oni povas distingi du grupojn ; tiu ĉirkaŭ Isidore ISOU kaj la "deorigina" literismo ekde 1946, kaj tiu reprezentata de la grupo "Literista Internacio" aktiva de 1952 ĝis 1957 ĉirkaŭ Guy Debord. Tiu ĉi, tre kritikema pri la unua, pliradikaliĝis pograde sian sintenon kaj poste fondis kun aliaj grupoj kiel Situaciista Internacio. Krom Isidore Isou estas ankaŭ aliaj literismaj artistoj kiel Alain Satié, Maurice Lemaître, Gabriel Pomerand, Jacques Spacagna, Gil Wolman.

Leteristoj unue donis la nomon "metagrafio", poste "hipergrafio"^[3], al sia sintezo de la skribo kaj la vidaj artoj. Hipergrafio, kreita en 1950, unue disvolviĝis en la romano^[4], proponante prozon kie la tradicia skribo en la latina alfabeto pligrandiĝas per aro de aliaj signoj. Tiel, la teksto estis kompletigita per ĉiaspecaj elementoj kiel desegnado, fotado, diagramoj, signoj de aliaj kulturoj (ideogramoj, arabaj aŭ hebreaj alfabetoj, hieroglifoj), nombroj, muzikaj notoj aŭ eĉ kodigitaj alfabetoj kiel Morsa kodo aŭ Brajlo, piktogramoj ...

1. ↑ (fr) La Créatique ou la Novatique, libro verkita de Isidore Isou inter 1941 kaj 1976
2. ↑ (fr) Isidore Isou, Alain Satié, Gérard Bermond, La peinture lettriste, Eld. Jean-Paul Rocher, 2000
3. ↑ Noto: Ekde 1953/1954 uzata por indiki ke hipergrafio celas la larĝigon de la skribado pere de ĉiuj eblaj skribaĵoj.
4. ↑ (fr) Isisdore Isou, Essai sur la définition, l'évolution et le bouleversement total de la prose et du roman, Aux Escaliers de Lausanne, 1950. Al tiun eseo sekvas Les Journaux des Dieux, unua hipergrafia romano en la historio, en kiu certaj vortoj estas anstataŭigitaj de desegnoj, aldone al Brajlo-signoj aŭ signoj de muzikpartituroj.